Құрметті оқырмандар!
Президенттің 2020 жылғы 10 қарашадағы №748 қаулысы бойынша «Саяси қуғын – сүргін құрбандарын жаппай ақтау» туралы жарлығына сәйкес Әл-Фараби қалалық ғылыми – әмбебап кітапханасының мерзімді басылымдар секторы «Ақтаңдақтар ақиқаты» айдарымен отызыншы, қырқыншы, елуінші жылдарда орын алған заңсыз жазалаудың құрбаны болған Алаш ақтаңгерлері туралы көне басылымдарда жарық көрген мақалаларды ұсынады. Кезектегі «Ақтаңдақтар ақиқаты» айдарында «Оңтүстік Қазақстан» газетінің № 176. 16 сентябрь, 1989 жылдағы санында жарияланған «Тарихтың ақтаңдақ беттерінен» мақаласын ұсынамыз.
Тарихтың «ақтаңдақ» беттерінен
30-40-шы жылдар мен 50-ші жылдардың бас кезінде орын алған заңсыздық жазалаудың құрбандарын ақтау жөніндегі партияның саясаты бүкілхалықтық қолдау табуда.
Жазалаудың өткір орағы біздің облысты да шауып өтті. Жер-жерде жаладан жапа шегіп, елі мен жері үшін зорлық-зомбылықтың құрбаны болғандардың тағдыры туралы дркументтер архивтерде сақтаулы тұр. Жазықсыз құрбан болғандардың туыстары мен жақындары үшін осы архивтер үміт жібін жалғастыруда.
Бүкіл совет баспасөзі сияқты біздің газет те зорлық-зомбылық кезеңіндегі жазалау дүрбелеңі тақырыбына қалам тартып, «Тарихтың «ақтаңдақ» беттерінен деген рубрикамен әділетсіздік ойнақ салған кезеңде опат болған бірқатар партия, совет қызметкерлері, басқа да адал азаматтар туралы едәуір материал жариялады. Сондай-ақ право қорғау органдары басшыларының жұмысы туралы «Оңтүстік Қазақстан» газеті ұйымдастырған «Дөңгелек столында» кең әңгіме ұйымдастырылып Қазақ ССР-і Мемлекет қауіпсіздігі комитеті облыстық басқармасының бастығы Е. Ә. Мусатфетовпен болған кездесуде де таихи, заңды және адамгершілік әділеттілікті қалпына келтіру мәселелері жөнінде жан-жақты сөз болды.
Биылғы жылдың август айының басында облыстық партия комитетінде сталиндік билеп-тестеу заманында жапа шеккен, өтірік жаламен, жалған айыппен жазаланғандардың партия қатарынан негізсіз шығарылғандардың бәрін де қалпына келтіру жолындағы ізгі жұмысты аяқтау жөнінде кеңес болды. Бұл кеңесте жазалау дүрбелеңде тағдырын «үштік» және «ерекше кеңес» деген сот деуге жатпайтын органдар шешкен біздің облыстың тұрғындары – 2105 адамның аты-жөні анықталып, заң жүзінде, адамгершілік тұрғысынан және партиялық жолмен толық аяқталғандығы мәлімденді.
Бұл хабар тек қоғамдық-саяси сондай-ақ адамгершілік қуаныш ұялатумен бірге, жазалау үстемдік құрған жылдарда жапа шегіп, құрбан болғандардцың семьялары тарапынан да үлкен мейірім, разылық сезім туғызды. Ақтауға байланысты өтініш айтқан азаматтардың қатары өсе түсуде.
Ақталғандығы туралы анықтамалар тек прокуратура органдарында ғана беріледі. Ал, туыстарының қаза болғандығын растайтын және оның қайтыс болуының себебін түсіндіретін анықтамалар облыстық ЗАГС – ке тапсырылады. Жазаланғандардың бәрі де РСФСР қылмысты кодексі 1-14 тарауының 58 статьясы бойынша нендей бір контрреволюциялық қылмысқа қатысқаны үшін, халық арасында антисоветтік үгіт жүргізгені, Совет өкіметіне іріткі салғаны, Совет үкіметіне және большевиктер партиясына жала жапқаны үшін деп танылып, жауапқа тартылды.
«Оңтүстік Қазақстан» № 176. 16 сентябрь, 1989 жыл
